کد مطلب:21056 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

راه هاي ترك گناه و معصيت چيست؟

قبل از پاسخ به سؤالي كه فرموديد، توجه شما را به اين مطلب مهم كه در روايات بسيار بر آن تأكيد شده است جلب مينمايم، وآن اين است كه : گناه نكردن، آسان تر از ترك گناه است، براي توبه و ترك گناه لازم است اول نسبت به گناه تنفّر داشته باشيم، و با شدت بخشيدن به تنفّر از گناه، گناه جديدي بر گناهان قبلي اضافه نكنيم، سپس تصميم قطعي به توبه و استغفار و ترك گناه بگيريم.

در ترك گناه همواره به رحمت و مغفرت الهي اميدوار باشيم و ضمن اينكه از گناهان بيزاري جوييم، مواظب باشيم كه شيطان آن گناهان را در نظر ما خيلي بزرگ و غير قابل بخشش جلوه ندهد و هميشه رحمت واسعه الهي را بزرگتر از گناهان خويش بدانيم و به اين آيه توجه كنيم كه : ان الله يغفرالذنوب جميعاً و نيز به پاكي و صفايي كه بعد از ترك گناه نصيب دل مي شود، فكر مي كنيم و به شوق رسيدن به آن مقام تصميم به ترك گناه بگيريم. حضرت رسول( مي فرمايند :التائب من الذنبِ كمن لا ذنب له يعني كسي كه از گناه توبه مي كند مثل كسي است كه گناهي مرتكب نشده است. البته اين مطلب هم در ترك گناه بسيار مهم است كه ريشه بسياري از گناهان در پرخوري، حرام خوري و شهوت است، و براي ترك آن گناهان بايد خوراك و شهوت خود را تنظيم كنيم، در غير اينصورت عليرغم رسيدن به توفيقاتي در ترك گناه، دوباره گرفتار گناه خواهيم شد.

مطلبي كه در پاكسازي گناه، بايد عميقاً مورد توجه قرار بگيرد، موضوع درمان است. درمان هر گناه داراي روشي مخصوص است كه علماي بزرگ اخلاق از دير زمان تاكنون اين مسأله را تذكر داده اند، و درمان و روش درمان گناهان را تبيين نموده اند، با توجه به اينكه هر نوع گناهي داراي درمان مخصوصي است، در روايات اسلامي به بخشي از انواع در مانها اشاره شده است.(1)

به عنوان نمونه، در اينجا به ذكر چند روايت مي پردازيم :

1.عمارياسر مي گويد : در كوفه عبور مي كردم، ناگهان اميرمؤمنان علي ( را ديدم كه جمعي در محضرش هستند و آن حضرت اصلاح و درمان معنوي هر يك از افراد حاضر را براي آنها توضيح مي داد... (2). و از سخنان آن حضرت است : لا وَجَعَ َاوْجَعَ لِلْقُلُوب من الذُنُوب، هيچ دردي، دردناكتر از گناه براي دلها نيست.(3)

2. امام باقر( مي فرمايد : لِكُلِّ داءٍ دَواءٌ، وَ دَواءُ الذُّنوبِ الاِسْتِغْفارُ، براي هر دردي، دوائي وجود دارد، و دواي گناهان،

استغفار و توبه است.(4)

3. اميرمؤمنان علي( فرمود : اوُوا بالتقوي اَلْاَسْقام، بوسيله تقوي، دردها را درمان بخشيد.(5)

روش درمان :

در اينجا براي روشن شدن روش درمان بيماريهاي گناه، به ذكر يك نمونه مي پردازيم : مثلاً اگر زبان انسان به بيماري غيبت كردن مبتلا است، درمان آن بر سه پايه است :

1-نخست اينكه به روايات و آياتي كه از غيبت، سخن به ميان آورده، توجه كنيم، و سرزنشها و كيفرهاي آن را كه در قرآن و گفتار پيشوايان بزرگ اسلام آمده مدّنظر قرار دهيم، كه اثر به سزائي در كنترل زبان دارد. (6)

2- سپس با دقت، تجزيه و تحليل كنيم، و علل و عواملي را كه باعث غيبت شده (مانند حسادت، تكبّر، بخل و ...) بدست آوريم و سپس آن علل و عوامل را از ريشه بخشكانيم. در اين صورت مي توانيم به درمان آن بپردازيم و به توفيق خوبي در اين مسير نائل شويم.

3- عمل به ضد : حضرت امام خميني( در كتاب چهل حديث خود در اين مورد مي نويسند :

هان اي عزيز، از خواب غفلت بيدا شو. از غفلت تنبّه پيدا كن و دامن همّت به كمر زن، و تا وقت است فرصت را غنيمت بشمار، و تا عمر باقي است و قواي تو در تحت تصرف تو است و جواني برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده و ملكات رذيله بر تو چيره نگرديده، چاره اي كن و دوايي براي رفع اخلاق فاسده و قبيحه پيدا كن و راهي براي اطفاء نائره شهوت و غضب پيدا نما. بهترين علاجها كه علماء اخلاق و اهل سلوك از براي اين مفاسد اخلاقي فرموده اند اين است كه هر يك از اين ملكات زشت را كه در خود مي بيني، در نظر بگيري و برخلاف آن تا چندي مردانه قيام و اقدام كني و همّت بگماري برخلاف نفس تا مدتي، و بر ضدّ خواهش آن رذيله رفتار كني و از خداي تعالي در هر حال توفيق طلب كني كه با تو اعانت كند در اين مجاهده، مسلماًَ بعد از مدت مديدي آن خُلق زشت رفع شده و شيطان و جُندش ـ (سربازانش) ـ از اين سنگر فرار كرده، جنود رحماني (سربازان رحماني) به جاي آنها برقرار مي شود. مثلاً : يكي از ذمائم اخلاق، كه اسباب هلاكت انسان است و موجب فشار قبر است و انسان را در دو دنيا معذّب دارد، بدخُلقي با اهل خانه يا همسايگان يا هم شغلها يا اهل بازار و محله است، كه اين زاييده غضب و شهوت است. اگر انسانِ مجاهد، مدتي درصدد برآيد كه هر وقت ناملايمتي پيش آمد ميكند از براي او، و آتش غضب شعله ور مي شود و بناي سوزاندن باطن را مي گذارد و دعوت مي كند او را بر ناسزاگفتن و بدگويي كردن، برخلاف نفس اقدام كرده، عاقبت بد و نتيجه زشت اين خُلق را ياد بياورد، در عوض ملايمت به خرج بدهد و در باطن شيطان را لعن كند، و به خدا از او پناه ببرد، من به شما قول مي دهم كه اگر چنين رفتاري كنيد، بعد از چند مرتبه تكرار آن خُلق بكلي عوض شده و خلق نيكو در باطن مملكت شما منزل مي كند. ولي اگر مطابق ميل نفساني رفتار كنيد، اولاً در همين عالم ممكن است شما را نيست و نابود كند. پناه مي برم به خداي تعالي از غضب كه مي شود در يك آن، انسان را در دو دنيا هلاك كند.(8)

دوست عزيز، توجه داشته باشيد كه اين دستورالعمل امام( در مورد معالجه همه گناهان، از جمله گناه كبيره غيبت نيز صدق مي كند.

منابع و مآخذ :

1. در كتاب معراج السعادة، مرحوم نراقي، طريق معالجه بعضي از گناهان مطرح شده است.

2. مستدرك الوسائل، ج2،ص356

3. اصول كافي، ج2،ص275

4. همان، ج1،ص387

5. نهج البلاغه، خطبه 191

6. در كتاب گناهان كبيره شهيد دستغيبره ، به عواقب و پيامدهاي شوم گناه در دنيا و آخرت از منظر آيات و روايات اشاره شده است.

7. محجة البيضاء، ج5، ص264

8. چهل حديث، تأليف امام خميني(، حديث اول، ص24

گناه شناسي، استاد محسن قرائتي